Bedazzled, Stanley Donen’in yönetmenliğinde, Peter Cook ve Dudley Moore'un senaryosunu yazıp başrollerini paylaştığı, kara mizah unsurlarıyla bezenmiş bir İngiliz komedi filmidir. Film, Faustus efsanesine modern ve mizahi bir yaklaşım getirerek, bireyin arzularını ve bu arzuların sonuçlarını, toplum ve kimlik çatışmalarını ele alır. 1960’ların tüketim odaklı, materyalist dünyasına mizahi bir eleştiri sunan Bedazzled, dönemin pop kültürüne göndermelerle dolu bir anlatı sergiler.
Konu Özeti
Stanley Moon (Dudley Moore), Londra’da yalnız bir aşçı olarak çalışan, içe dönük ve mutsuz bir genç adamdır. Uzaktan âşık olduğu Margaret Spencer (Eleanor Bron) ile yakınlaşmak için umutsuzca çabalar. Bir gün, intihar etmeyi düşünürken, kendisini George Spiggott (Peter Cook) olarak tanıtan Şeytan tarafından ziyaret edilir. Şeytan, Stanley’ye yedi dilek karşılığında ruhunu satmasını önerir.
Stanley, her dileğini gerçekleştirmek isterken, Şeytan onun dileklerini çarpıtarak manipüle eder. Örneğin, zengin, başarılı ve Margaret’in dikkatini çeken biri olmayı diler; ancak dileği tam anlamıyla gerçekleşmez ve her defasında arzu ettiği şeyin tam tersi durumlarla karşılaşır. Stanley, Şeytan’ın oyunlarına düşüp sürekli hayal kırıklığı yaşarken, aslında kendi mutluluğunun yüzeysel arzuların ötesinde olduğunu fark etmeye başlar.
Film, Stanley’nin yedinci ve son dileği olan, Margaret’in kendi özgür iradesiyle ona aşık olmasını istemesiyle sona erer. Bu son dileğinde, Şeytan’ın müdahalesini engelleyen Stanley, gerçek mutluluğun basit şeylerde saklı olduğunu ve kendini olduğu gibi kabul etmek gerektiğini öğrenir.
Tematik Çözümleme
1. İnsanın İçsel Arzuları ve Faust Miti
- Anahtar Kelimeler: Faust miti, ruh satma, içsel arzu, ruhsal boşluk, ahlaki çatışma
- Stanley'nin Şeytan ile yaptığı anlaşma, Faust efsanesine dayalıdır. Filmde, insanın kendi arzularının tuzağına düşme eğilimi ve ruhunu kaybetme pahasına mutluluğa ulaşma arayışı mizahi bir dille ele alınır. Bu tema, 1960’ların materyalist kültürüne bir eleştiridir.
2. Kimlik ve Kendi Kendini Kabul Etme
- Anahtar Kelimeler: kimlik arayışı, kendini kabul, bireyin mutluluğu, özsaygı
- Stanley, sürekli başkalarının beğenisini kazanmak için kimliğinden taviz verir. Film boyunca, mutluluğun dış faktörlerde değil, kendini olduğu gibi kabul etmekte yattığını öğrenir. Bu, bireysel özgüvenin ve içsel mutluluğun keşfini anlatan bir öyküdür.
3. Aşk ve Yüzeysellik
- Anahtar Kelimeler: yüzeysel aşk, gerçek aşk, beklentilerin yıkımı, romantik idealizm
- Stanley, yüzeysel bir şekilde âşık olduğu Margaret'i kazanmak için her şeyi yapar, ancak her seferinde hayal kırıklığına uğrar. Bu durum, romantik ilişkilerde gerçek hisler ile yüzeysel arzu arasındaki farkı gözler önüne serer.
4. Toplumsal Sati̇r ve Modern Dünyanın Anlamsızlığı
- Anahtar Kelimeler: toplumsal eleştiri, modernizm, tüketim kültürü, materyalizm eleştirisi
- 1960’ların tüketim ve materyalizme dayalı toplum yapısı, Şeytan’ın Stanley’i manipüle etme şekliyle mizahi bir biçimde eleştirilir. Film, kapitalizmin insan mutluluğuna dair vaatlerinin içi boş olduğunu vurgular.
5. İyi ve Kötü Arasındaki Belirsizlik
- Anahtar Kelimeler: ahlaki ikilem, iyi ve kötü, insan doğası, etik değerler
- Film, ahlaki değerler konusunda katı bir çizgi çizmez; Şeytan karakteri, her ne kadar kötülüğü temsil etse de Stanley’nin içindeki kötülük potansiyelini açığa çıkararak ahlaki bir ikilem yaratır. Bu, insan doğasının karmaşıklığını gözler önüne serer.
Soundtrack ve Box Office Bilgisi
- Soundtrack Albümü: Bedazzled’ın müzikleri Dudley Moore tarafından bestelenmiştir. Moore’un caz esintili kompozisyonları, filmdeki ironik ve kara mizah atmosferini destekleyerek Stanley’nin macerasına hafif bir ton kazandırır.
- Box Office: Film, İngiltere’de gösterime girdiğinde orta düzey bir ticari başarı yakaladı. Fakat yıllar içinde kült klasik statüsüne ulaşarak popülaritesini artırdı.
Ödüller ve Eleştiriler
Ödüller:
- Bedazzled, 1968 yılında İngiliz Film Enstitüsü tarafından olumlu eleştiriler alsa da o dönemde büyük ödüller kazanmadı. Ancak ilerleyen yıllarda kült bir klasik olarak kabul gördü ve pek çok festivalde yeniden gösterime girdi.
Olumlu Eleştiriler:
- Film eleştirmenleri, Stanley Donen’in yönetmenliğini, yaratıcı mizah anlayışını ve İngiliz toplumsal eleştirisini takdir etti. Özellikle Peter Cook ve Dudley Moore’un performansları, filmdeki ironik ve alaycı atmosferi başarıyla yansıttığı için övgü aldı.
Olumsuz Eleştiriler:
- Bazı eleştirmenler, filmin belirli bölümlerinde temponun düştüğünü ve mizah anlayışının bazı izleyiciler için fazla absürt olduğunu savundu. Stanley’nin karakter gelişiminin yüzeysel kaldığı da zaman zaman eleştirilen bir yön oldu.
İzleyici Yorumları
Pozitif Yorumlar:
- İzleyiciler, filmin absürt mizah anlayışını ve Stanley ile Şeytan arasındaki kimyayı çok beğendi. Filmdeki kara mizahın, günümüz toplumunun materyalist yönüne güçlü bir eleştiri sunduğu düşünüldü. Özellikle Peter Cook’un Şeytan rolündeki performansı izleyiciler tarafından ilginç ve unutulmaz bulundu.
Negatif Yorumlar:
- Bazı izleyiciler, filmin mizah tarzının herkesin beğenisine hitap etmediğini belirtti. Stanley’nin bazı sahnelerdeki davranışları, izleyiciler arasında kafa karışıklığına neden oldu; bunun yanı sıra filmdeki mizahi eleştirilerin aşırı ironik ve anlamının belirsiz kaldığını düşünen izleyiciler de vardı.
Bedazzled, Faust mitini modern bir dille yeniden yorumlayarak, bireyin arzularına karşı uyanık olması gerektiğini mizahi bir dille aktarır. Donen’in yönetimi altında, film dönemin toplumsal ve kültürel eğilimlerine yönelik alaycı bir eleştiriyi, seyirciyi güldürerek sunar. Stanley’nin arzuları üzerinden gerçekleşen trajikomik olaylar, modern toplumun bireycilik ve materyalizm anlayışını derinlemesine sorgular.
